Composteren: stap voor stap
U overweegt om te beginnen met composteren maar u weet niet precies hoe? Of bent u al goed bezig, maar nog niet helemaal tevreden over de eerste “oogst”? Dan zit u goed. We leggen stap voor stap uit hoe het composteren in zijn werk gaat.
Stap 1: Welke manier van composteren past het best bij u(w tuin)?
Afhankelijk van de grootte van uw tuin kan u voor een andere manier van composteren kiezen.
- Geen tuin: Kies voor een wormenbak of compostvat. Een wormenbak gebruikt u om keukenresten (in beperkte mate) in te verwerken. Wormen zetten het keukenafval om naar compost. In een compostvat kan u gemakkelijker meer resten verwerken dan in een wormenbak.
- Een tuin tot ongeveer 400 m2: Kies voor een compostvat. Een compostvat neemt niet al te veel ruimte in beslag en kan gemakkelijk gevuld worden met zowel resten uit de keuken als uit de tuin.
- Een tuin > 400 m2: Kies voor één of meerdere compostbakken of een composthoop. In een compostbak kan u gemakkelijk grotere hoeveelheden keuken en tuinresten kwijt. Kies bij voorkeur voor 2 of 3 bakken om het omzetten van uw compostbak te vergemakkelijken. Wilt u écht grote hoeveelheden groen “afval” verwerken, dan kan u kiezen voor een composthoop.
Lees ook: Hoe maakt u een compostbak?
Stap 2: Gebruik de juiste samenstelling
Bij het composteren moet u zorgen voor een juiste hoeveelheid aan voedingsstoffen, lucht (structuur) en vocht. Hebt u teveel of te weinig van een van deze 3, dan gaat u composteringsproces inzakken (teveel vocht, te weinig structuur), uitdrogen (te weinig vocht, teveel structuur) of gewoon niet bewegen (geen voedingsstoffen).
De juiste samenstelling is altijd wat aftasten, zeker omdat u de ene keer met veel groen materiaal zit, en de andere keer met veel bruin materiaal. “Welk materiaal” hoor ik u denken? Bij het composteren werken we in hoofdzaak met deze 2 grote groepen van reststoffen. Groen materiaal bevat veel vocht en voedingsstoffen maar heeft weinig structuur terwijl bruin materiaal wat minder voedingsstoffen bevat maar veel structuur in de composthoop brengt.
Enkele voorbeelden van groen en bruin materiaal:
Groen materiaal
- Fruitresten, incl schillen (ook van citrusvruchten)
- Groentenresten
- Grasmaaisel
- Onkruid
- Aardappelschillen
- Haagscheersel (= ook bruin)
- …
Bruin materiaal
- Haagscheersel (= ook groen)
- Hooi & stro
- Uitgebloeide snijbloemen
- Zaagsel (van onbehandeld hout)
- Dorre bladeren
- Kleine takjes
- Dennennaalden
- …
Stap 3: Aan de slag!
Indien u uw composthoop enkel maar begint en aanvult met de groenresten uit de keuken, zal er maar weinig op gang komen. Zoals in puntje 2 vermeld, dient u het groen en het bruin materiaal met elkaar af te wisselen. Resten uit de keuken vallen quasi volledig onder het groen materiaal.
Hebt u bij de opstart niets anders dan keukenresten, dan hoeft u zich natuurlijk niet in te houden om het alvast klaar te leggen in uw compostbak. Echter start u best met een degelijke laag bruin (structuur) materiaal en dán pas het eerste groen. Dit zorgt voor een luchtige onderlaag en afvoer van een teveel aan water.
Wissel vervolgens lagen van groen met bruin materiaal af. Verklein alles zoveel als mogelijk alvorens ze op de hoop te gooien. Maak er bvb in de keuken een gewoonte van om de buitenste dikke nerven van bloemkoolbladeren in stukken te snijden alvorens deze in de groenvuilbak te gooien. Op deze manier vergemakkelijkt u het verteringsproces eenmaal het op de composthoop belandt. Takjes vanuit de tuin kan je bvb met de spade verkleinen.
Opgelet! Voeg nooit dikke lagen zuiver bruin (bvb hooi) of zuiver groen materiaal (bvb grasmaaisel) toe. De eerste zorgt voor een weinig actief composteer proces, de laatste voor oververhitting & inzakken, met een rottingsproces tot gevolg. In het geval u toch veel groen of bruin materiaal liggen hebt, meng het dan goed door elkaar met de riek. Bruin materiaal kan u ook langs de kant houden voor momenten wanneer u enkel groen materiaal hebt.
Stap 4: De compost omzetten
Het is belangrijk om uw compost tijdig om te zetten. Omzetten wil zeggen dat u met een riek het halfverteerde compostmateriaal goed met elkaar vermengt. Door het proces van omzetten verkleint u als gevolg ook nog eens de takjes en grovere stukken die nog aanwezig kunnen zijn. Gemiddeld kan u na 1,5 maand uw compost voor de eerste keer omzetten.
Tijdens het omzetten is het tevens het ideale moment om de vochtigheidsgraad van uw compost te beoordelen. Neem een hand halfverteerde compost en knijp hem goed samen. Valt het materiaal bij het opdoen van uw hand gewoon los uit elkaar, dan moet u water toevoegen. Komt het materiaal echter langs uw vingers naar buiten door het knijpen en blijft het zijn samengeknepen vorm behouden, voeg dan zeker structuurmateriaal toe en vermeng het goed met de halfverteerde compost! De juiste vochtigheid van compost zal u mettertijd beter en beter kunnen inschatten. Compost met de ideale vochtigheidsgraad zal bij het openen van uw hand noch brokkelen noch zijn vorm behouden, maar langzaam weer wat uitzetten en bij beroering uit elkaar vallen.
Het omzetten van compost in een compostvat is iets omslachtiger dan bij een compostbak.
- Omzetten compostvat: Eenmaal het compostvat vol is doet u er goed aan hem volledig te legen. Bij een compostvat schuift u het omhulsel naar boven en schraapt u het nog niet verteerde compostmateriaal eraf. Het onderste verteerde materiaal schept u op en legt u apart. U legt dit materiaal ergens op een beschutte/overdekte plaats zodat er geen regen meer aankan. Dit kan u na een 2e rijpingsprocess van enkele weken in uw tuin gebruiken. Maak van de gelegenheid gebruik om het compostvat te reinigen. Zorg ervoor dat de verluchtingsgaatjes langs de onderkant volledig vrij zijn. Het onverteerde materiaal kan nu terug de compostbak in. Zorg opnieuw voor een laagje bruin structuurmateriaal langs de onderkant om goed te starten!
- Omzetten compostbak(ken): Het omzetten van een compostbak is iets eenvoudiger. Indien u over een tweede en derde compostbak beschikt gooit u het halfverteerde compostmateriaal van bak 1 naar bak 2. Doe dit door de halfverteerde compost laag per laag, maar met enige kracht, van de hoop af te schrapen. Vervolgens gooit u het schraapsel in de 2e bak. In dit proces zal u de compost verder verkleinen en zorgt u voor een goede menging van het materiaal. Voeg bruin materiaal toe indien de compost te nat is, of water indien te droog. Indien u tijdig omgezet hebt (na ongeveer 1,5 maand), zal een 2e broei snel tot stand komen. Na een paar weken kan u de compost van bak 2 omzetten naar bak 3. Dit doet u op dezelfde manier als van bak 1 naar bak 2. Hou de compost uit bak 2 en 3 droog door hem af te dekken onder een afdakje.
Stap 5: De compost gebruiken
Goede compost heeft tal van toepassingsmogelijkheden. We kunnen de compost in 2 groepen onderverdelen: jonge en rijpe compost.
Jonge compost bevat nog een deel onverteerde componenten maar u moet al moeite doen om hun oorsprong te herkennen. Hij bevat tevens nog een belangrijk deel compostwormen. Deze compost is vooral geschikt als mulchlaag in bijvoorbeeld de moestuin of in borders. Het beschermt en stimuleert het organische leven in de grond, voedt de planten en vermindert de kans op ziektes.
Rijpe compost (>6 maand oud) heeft meer toepassingen dan jonge compost. Ook deze kan u gebruiken in uw moestuin of borders, echter kan u deze perfect inharken door zijn kruimelige structuur. Het is een langzaam werkende meststof en een zegen voor het bodemleven en uw planten.